حافظه و تغذیه از دیدگاه طب سنتی ایران
حافظه و تغذیه از دیدگاه طب سنتی ایران
اخلاط در بدن و اثرات آن روی حافظه: پیشینیان می‌پنداشتند که مواد غذایی در اثر ترشحات دهان، معده، روده‌ها، کبد و لوزالمعده دچار تغییرات و استحالاتی شده و سرانجام به صورت کشکاب در‌می‌آید. کشکاب از راه روده‌ها جذب و به وسیله عروق به کبد می‌رود.
احتمالا با دانش‌آموزان باهوش و زرنگی که به هنگام امتحانات دچار فراموشی شده و هرچه را که خوانده‌اند از یاد می‌برند، برخورد کرده‌اید. شیوه‌های گوناگونی برای تقویت حافظه وجود دارد. کارشناسان تغذیه نیز رژیم‌های غذایی مختلفی را برای تقویت حافظه پیشنهاد می‌کنند.
طب سنتی ایران نیز با نگاهی عمیق به این موضوع پرداخته و ثابت کرده است که رابطه مستقیمی بین نوع تغذیه و حافظه آدمی وجود دارد. روانشناسان و پزشکان آلوپاتیک استرس را عامل اصلی این عارضه عنوان می‌کنند، در حالی که درمان استرس به تنهایی به بهبود شرایط کمک نمی‌کند.
پیشینیان می‌پنداشتند که مواد غذایی در اثر ترشحات دهان، معده، روده‌ها، کبد و لوزالمعده دچار تغییرات و استحالاتی شده و سرانجام به صورت کشکاب در‌می‌آید. کشکاب از راه روده‌ها جذب و به وسیله عروق به کبد می‌رود. کبد در اثر اعمال طبیعی خود آن را پخته و یا تغییراتی به 4 شکل متفاوت در می‌آورد.
بدن انسان از 4 خلط تشکیل شده که هر یک به نوبه خود وظایفی در بدن دارند که به شرح زیر است:
? گونه اول که مانند گل کدر، تار و سنگین است سودا نامیده می‌شود. سودا طبعی سرد و خشک دارد. افزایش سودا در بدن لاغری، تیرگی رنگ پوست (متمایل به سیاهی)، غلظت خون، سوزش معده، اشتهای کاذب و فزونی فکر و خیال را به همراه دارد. و رویاهای شخص در خواب توام با وحشت و تاریکی است.
? بلغم، ماده لزج سفید رنگی است که نسبتا سبک‌تر بوده و روی سودا قرار می‌گیرد. افزایش بلغم موجب سپیدی، نرمی و سستی پوست، ضعف گوارش، آروغ ترش، خواب بسیار، کندی حواس، ریزش لعاب دهان و آب بینی رقیق و غیر سوزان می‌شود. شخص در خواب و رویا باران، برف و آب می‌بیند. قدما طبیعت چنین فردی را سرد و تر می‌نامیدند.
? خلط سوم ماده قرمز رنگی است که خون نامیده می‌شود. خون بدون هیچ‌ تغییری و بلاواسطه صرف تغذیه بدن می‌شود. چنانچه اندازه این خلط در بدن بیش از حد طبیعی باشد؛ رنگ بدن به سرخی گراییده و شخص احساس می‌کند زبانش سنگین‌تر شده است. سستی و کاهلی اعضا، دهان‌دره و خمیازه، کندی حواس، بروز برخی جوش‌ها در بدن، گاهی خون‌ریزی لثه‌ها و بینی از عوارض افزایش خلط خون در بدن است. در این حالت رویاهای شخص سرخ و خونین است و طبیعت بیمار گرم و تر.
? خلط چهارم ماده زردرنگی است که از دیگر خلط‌ها سبکتر بوده و صفرا نام دارد. اگر صفرا از حد خود تجاوز کند رنگ بدن و چشم‌ها به زردی گراییده، بینی خشک و زبان نیز زبر و خشک می‌شود. تشنگی، تهوع، قی، سوزش معده و بی‌میلی به غذا از سایر عوارض افزایش خلط صفرا در بدن است. خواب شخص نیز با مناظری از گرما و آتش توام است. در چنین حالتی طبیعت بیمار گرم و خشک است.

اثرات بلغم در مغز
همان‌طور که گفته شد قدما معتقد بودند افزایش رطوبت و سردی در مغز باعث سستی و تنبلی دما‎غ، کندی ذهن، تفکر و حواس شده شخص را به فراموشی دچار می‌کند. هر قدر رطوبت و خلط بلغم در سر بیشتر جمع شود، به همان نسبت فراموشی افزایش، تیزهوشی و قوه ادراک کاهش می‌یابد به طوری که شخص کاملا فاقد هرگونه فهم و شعور می‌گردد. در این حالت فراموشی با سنگینی سر و ترشحات بینی همراه است.
به‌علاوه وجود رطوبت در سر موجب سرگیجه، تشنج، سکته، صرع و … می‌گردد. طبیعی است از بین بردن رطوبت، عوارض گفته شده را از بین می‌برد.
خوردن بعضی از غذاها که اصطلاحا سرد و تر نامیده می‌شوند، موجب تولید رطوبت و بلغم در بدن می‌شود. برخی از غذاهای سرد و تر عبارتند از: ماست، خیار، هندوانه، کاهو، آلو، اسفناج، نارنج، پرتقال، برنج، گوشت گاو، گوشت بز، گوشت خروس.
افرادی که طبیعت معتدل دارند با خوردن غذاهای سرد و تر، طبیعتشان به سردی و تری متمایل می‌شود و اگر خوردن غذاهای سرد و تر چند روز ادامه داشته باشد سستی، تنبلی و‌ ضعف قوه تفکر در آن‌ها پدیدار شده، به فراموشی دچار می‌شوند.
گاهی دانش‌آموزان زرنگ، یک روز پس از درس معلم، علی‌رغم آن که به اندازه کافی تمرین کرده و به حافظه خود نیز اطمینان دارند، آموخته‌هایشان را از یاد می‌برند. بررسی‌ها نشان داده، این دانش‌آموزان شب قبل، برنج و ماست مصرف کرده‌اند.
در این حالت ماست و برنج در بدن رطوبت و سردی ایجاد کرده، در کلاس درس به واسطه هیجان عصبی، رطوبت به مغز روی آورده، رابطه مراکز حافظه و تکلم را کند و سپس قطع نموده است. هنگام سکته مغزی نیز همین اتفاق می‌افتد با این تفاوت که در این‌جا رطوبت دور مراکز حافظه و تکلم را گرفته، مانع جریان ارتباطی بین آن‌ها شده ولی خرابی ایجاد نکرده است.
شایسته است اولیای دانش‌آموزان به طبیعت فرزندانشان و تاثیر غذاهای گوناگون در جسم، روحیه و جان آن‌ها توجه داشته باشند. همچنین باید بدانند که غذاهای مختلف اثرات متفاوتی به روی ترشحات غدد درونی و کارکرد آن‌ها دارند.

www.parsiteb.com